Analizando a posguerra do streaming

A conversa con Elena Neira recóllese no número 239 da nosa edición impresa

A produtora CTV convidou a traballadores e axentes do sector audiovisual a acudir ás súas instalacións en Montouto (Teo) para asistir a unha conferencia da profesora e investigadora Elena Neira baixo o título de Tendencias do audiovisual na posguerra do streaming, na que fixo unha análise do marco actual do sector audiovisual alterado pola chegada das plataforma de vídeo baixo demanda a través da Internet e expuxo os retos e oportunidades que as últimas tecnoloxías e tendencias están a provocar. Quixemos aproveitar a ocasión para falar con ela sobre as tendencias de consumo audiovisual que tanto impacto están a ter nas nosas vidas e que están a experimentar unha transformación constante.

– Non paran de chegar plataformas de streaming e os consumidores comezamos a experimentar a chamada fatiga de subscricións. Como ves este problema?
– Eu creo que a saturación de plataformas é probablemente o principal problema que teñen que encarar estes servizos, porque de feito o que está a provocar é unha tremenda rotación entre subscricións. É dicir, un está dado de alta durante uns meses nunha plataforma, logo se dá de baixa, vaise para outra e claro, para o negocio da subscrición, que eminentemente vive de que a xente estea abonada aos 12 meses do ano, iso é un gran problema. Eu creo que a xente está saturada de pagos porque estamos nunha situación económica complicada e aos poucos o que está a facer é darlle o seu agarimo a outras plataformas que non son de pago.
Outras alternativas de lecer que aos poucos poden ir erosionando o negocio do streaming tal e como o coñecemos, son as canles FAST (de balde con publicidade), as redes sociais, Twitch... Creo que o consumo será probablemente cada vez máis heteroxéneo.

– Até hai pouco as plataformas estaban a medrar esaxeradamente nunha loita por gañar mercado, pero a situación semella que mudou. Podemos falar xa da posguerra do streaming?
– Si, podemos falar xa de posguerra do streaming. O fito que marca a posguerra do streaming é o momento no que Netflix o ano pasado declara a súa segunda perda de subscritores na historia, os 600.000 subscritores malditos que lle fixo ter unha caída bolsista bestial. E agora estamos nun proceso de reposicionamiento do negocio da subscrición. Xa non existen ou xa non se avoga por estes negocios puros de subscrición (o modelo de lanzamento de Netflix, no que non tes publicidade e vives do que cada cliente paga mes a mes) a modelos que combinan distintas liñas de negocio para tentar dalgunha maneira amortecer o impacto da crise económica, habendo novas liñas de negocio como pode ser a publicidade. E creo que esa vai ser a nova norma, fundamentalmente porque o que nos demostrou a guerra do streaming é que negocio da subscrición puro non era sustentable, que é a gran lección que levamos da pandemia.

– E que pasa cos directos?
– Os directos seguen sendo unha maneira moi interesante de conectar co público a outro nivel e logo segue sendo un dos formatos que concentran máis a atención de maneira sostida. O directo do que vives, diso, da capacidade de soster a atención. Vivimos nunha economía baseada na atención dos espectadores. Creo que os directos necesitan reivindicar o seu espazo. Teñen unha liña de desenvolvemento fantástica por parte das cadeas de televisión e aos poucos as plataformas de streaming están a empezar a reinterpretar formatos tipicamente directos ao formato enlatado. Creo que é importante que as canles se arroguen o mérito de ser líderes do directo e se defendan con unllas e dentes se non queren que, do mesmo xeito que pasou con outros formatos, o streaming as devore.

– Aínda que as plataformas comezaron publicando os contidos de vez, agora hai moitas producións que estrean os capítulos semana a semana. E quizais porque buscan un impacto continuado en redes sociais?
– Tanto o maratón como a entrega semanal teñen vantaxes e teñen inconvenientes. O maratón ten unha vantaxe fantástica e é que é capaz de xerar unha resposta moi visceral e moi profunda en moi pouco tempo e é tal o arco que xera ese contido que é capaz de contaxiar a moita xente na orixe dos grandes fenómenos. Por exemplo de Netflix, que é o gran defensor desta fórmula, atopámonos precisamente iso, que esa primeira, os early watchers ou a xente que primeiro os ve, xera un tsunami que acaba contaxiando a todos, a todo o planeta e convértense en fenómenos virais mundiais.
A entrega semanal permite dúas cousas: permíteche, por unha banda, que haxa conversación e, por tanto, que haxa unha conversación sostida moito máis ao longo do tempo; e logo permíteche outra cousa que ás plataformas interésalle moito e é que o cliente estea máis dun mes.
O que ocorre é que, por unha banda, o maratón ten o inconveniente de que o contido se queima moi rápido e por tanto, ten moi pouco ciclo de vida. No caso da serialización semanal é que non todo che aguanta unha serialización semanal. Entón eu creo que aquí agora estamos a asistir a fórmulas híbridas por exemplo o último que fixo Netflix con Stranger Things: estréana en dous bloques. Ou mesmo outras plataformas que estrean 2 ou 3 episodios de partida e logo baséanse na entrega semanal. Creo que a fórmula está por explorar. Eu creo que non existe unha fórmula óptima. O que existe é unha análise de cal é o produto que tes entre as mans e cal é a fórmula máis apropiada.

– Estabamos afeitos a ver como os produtos que se estreaban nunha plataforma quedaban alí para sempre, pero agora xa non é así.
– Claro, porque unha das consecuencias das Majors, que eran as grandes vendedoras e licenciatarias de contido, de lanzar plataformas é que decidiron abrazar o modelo de Netflix que estaba baseado na exclusividade. Entón déronse conta de que non só estaban a renunciar ao lucrativo negocio das vendas de licenzas, senón que tamén se daban conta de que o retorno que lles daba ter o contido de pechado a súa plataforma non era suficiente para sanear as contas.
Agora que Wall Street está a mirarse o tema dos beneficios con moito máis detemento, déronse conta que a venda a terceiros é unha medida moi interesante para explotar, sobre todo con contidos que xa son bastante antigos dentro da cronoloxía das plataformas. Ver o contido fai cinco anos.
E eu creo que imos ver moita a rotación de contidos de Disney e de MAX. Imos ver moitos contidos repartidos por outros operadores, porque é san e é lóxico que así sexa.

A profesora Elena Neira co produtor executivo de CTV, Ghaleb Jaber

– Até non hai moito cando se facía unha serie en Galicia e tentabamos levala a outra comunidade autónoma non conseguía repetir o éxito, pero agora atopamos casos como O Sabor das Margaridas, que tivo unha resposta discreta localmente e unha magnífica acollida non só a nivel estatal, senón tamén en moitos outros países nos que nin sequera falan español.
– Claro, a ficción traballou sempre con conceptos universais. Un concepto universal ben traballado e unha trama ben construída é moi fácil que viaxe de maneira natural a outros países. Netflix o que ten son os medios. Tes unha plataforma que está en 190 países e que aparte ten unhas estratexias para facer o produto máis adaptable a través das dobraxes, a través dos subtitulados, a través do márketing, aproximando o contido ás audiencias de destino que fai que a transferencia de contidos entre xente de culturas moi diversas sexa posible. É que non ten tanto que ver coa calidade do contido. Creo que sempre se fixo contido bo. O que pasa é que agora estamos en condicións de facelo moito máis exportable do que antes era posible.

– E como está agora mesmo a situación da dobraxe? Porque vemos casos nos que as producións se dobran a unha chea de linguas de xeito coidado, mentres que outras simplemente con subtítulos conseguen chegar a grandes públicos. Trátase dunha cuestión cultural?
–Imaxino que é moito cultural agora mesmo. Tamén é verdade que hai unha imposición por parte da Lei Xeral do Audiovisual de que teña o 30% de contido europeo, o 15% en idioma do país de destino e dese 15% a metade ten que estar nalgunha das linguas cooficiais. Co cal agora o tema da dobraxe e do subtitulado é unha cuestión de imperativo legal para cumprir coa cota da diversidade lingüística. Eu creo que iso non depende tanto de modas como de primeiro de investimento, por suposto, e segundo do interese que poida ter cada unha das plataformas de que o contido viaxe a outros territorios. É dicir, todo o mundo que vive en América Latina sabe perfectamente que non é o mesmo o español neutro de España que o español de alí. Probablemente para unha persoa que queira reducir os custos, unha plataforma que non sexa das máis competitivas, que queira ter o seu contido rápido a nivel internacional é moito máis barato subtitular e moito máis rápido. A dobraxe require un esforzo. Entón creo que non depende tanto dunha tendencia clara como da casuística da propia empresa e, por suposto, dos recursos.

– A ficción estatal en aberto está en clara decadencia. Podemos entender que estamos nun camiño de non retorno?
– Eu creo que a televisión aínda se resiste a dar por perdida a batalla da ficción e creo que é bo que así sexa. Creo que é importante non encerrar o bo contido de ficción dentro das plataformas de pagamento. Debemos tamén apostar pola pluralidade e por que a televisión en aberto teña unha diversidade de formatos. Outra cousa é como medimos o éxito destes formatos e asumir que eses formatos non van ter a mesma mobilización e as novas cifras de audiencias, que probablemente se a colgas nunha plataforma. Pero eu resístome a crer que a batalla da ficción en televisión estea perdida.

– En contraste as series turcas están a arrasar na televisión en aberto. É un fenómeno que pode manterse no tempo? Temos o potencial para replicalo con produción propia?
– Non teño ningunha dúbida de que o formato da telenovela sempre se lle mirou un pouco por encima do ombreiro e historicamente, desde os anos 70-80, é un formato que sempre tivo unha atracción fantástica en distintos países. O que está a pasar, por exemplo, co K-drama (que é un fenómeno que se popularizou moito máis na Internet e en plataformas de streaming) que non deixa de ser outro tipo de serial, pero cuns códigos visuais diferentes.
Fixen un estudo, que está a piques de publicarse para a Universidade, no que analizabamos cales foran as series de televisión en lingua non inglesa máis vistas na historia de Netflix desde que Netflix dá datos e gran parte dos contidos con maior transferencia son as telenovelas. Non soamente nos países de tradición latina, nos que somos quizais un pouco máis intensos e gústanos máis o formato, senón en países nos que non ten tanta capilaridade.
Eu creo que é posible. É dicir, volvemos ao tema das tramas universais. Os fenómenos recentes que funcionaron foron aqueles formatos que converteron a telenovela nun formato de calidade, que é o que teñen as telenovelas turcas, que é o que ten o K-drama e que é o que ten, por exemplo, a telenovela colombiana, que é unha telenovela cun aire moi desenfadado, unha cousa de moita calidade, e creo que iso ao final é o que termina seducindo á xente. Aquí o que pasa é que imos máis ao costumismo de El Secreto del Puente Viejo ou La Cocinera de Castamar, que tamén ten unhas excelentes estatísticas internacionais, ou sexa, que creo que iso non é que vaia a suceder, é que creo que está a suceder xa.

– A emerxencia de plataformas de balde con publicidade como Pluto TV está a ser toda unha revolución. Como ves que este tipo de plataformas se alíen cos fabricantes de televisores como Samsung e LG?
– Iso é fundamental. Pensa que ao final o modelo da agregación é o que permite estender os servizos a novas masas de audiencia, é dicir, a asociación cos televisores e coas tendas de aplicacións dos televisores é un elemento básico, porque a penetración que está a ter a televisión pola Internet a través da pantalla do televisor é absolutamente abafadora. Probablemente vaiamos ver moito máis diso nun futuro e moitas máis pelexas para saber en que lugar emprázanse cada unha das plataformas.

– No ámbito europeo está a discutirse a supervivencia da TDT a longo prazo. Seguirá existindo a TDT durante a década que vén?
– Eu teño as miñas dúbidas de que vaia a existir a TDT. Creo que é verdade que unha cousa é que exista e outra cousa é que sexa o consumo predeterminado, pero creo que a medida que as audiencias se vaian renovando, probablemente os hábitos serán diferentes e a maneira da usabilidade da televisión pola Internet sexa algo que xa forme parte como do ADN, ou como nós, que xa temos unha idade, era o acender o televisor e darlle á 1 e á 2 cando nin sequera había mando a distancia. Todo pasa por unha renovación xeracional.

O relatorio de Elena Neira acudiron numerosos profesionais do sector audiovisual galego

– E aquí en Galicia como tería que facer a TVG para poder manter a súa audiencia?
– Pois terá que irse á Internet probablemente. Todo depende de como se configura o ecosistema mediático e desde os poderes públicos, que son os que teñen que impulsar as televisións públicas, ou como fagan o plan de implantación e de desenvolvemento, e de información e de evanxelización á xente sobre onde poden atopar esas novas canles.
Ao final a TDT o único que che ofrece é unha inercia de consumo que nós temos moi interiorizado. O único que falta é que esa forma de acceder ao contido se interiorice tamén no contorno das apps. Isto con Netflix foi moi doado. Rompeu xa a barreira. Agora o único que queda é evolucionar e que unha persoa poida decidir entre distintas aplicacións.

– Pero unha vez que a xente non consume contidos de xeito tradicional, que acontece cos informativos, que actualmente son dos contidos máis vistos en aberto?
– Non sei se un dos contidos máis vistos do día, pero os servizos informativos son unha parte fundamental da nosa democracia e é algo que temos que preservar. O que si penso é que os informativos, como xa veñen facendo, téñense que adaptar ás novas disciplinas de consumo. O informativo non soamente flúe en televisión lineal, senón que se está constantemente compartindo a través dos seus servizos de televisión á carta, a través dos seus perfís sociais...
Hoxe en día hai tantos puntos de contacto coa información que o que é importante é posicionarse como unha voz autorizada e relevante para informar. A canle que ti empregues para facelo ou a maneira que a persoa teña para acceder á información paréceme que vai a ser máis irrelevante que nunca.

– Agora que o público mozo se afixo a contidos en plataformas como TikTok e Twitch, non cres que será complicado que normalicen o consumo de contidos máis tradicionais?
– Eu creo que non, eu creo que o que nos está demostrando a actualidade é que o que hai é unha coexistencia bastante pacífica entre formatos. É dicir, cada formato cumpre o seu papel en determinado momento. O que si é verdade é que cada vez é máis difícil ter a atención exclusiva, cada vez son máis habituais estes fenómenos de covisionado, de ver a televisión co móbil na man e mesmo estar no cine co móbil na man, que é unha práctica tremenda.
Pero si que é verdade que as audiencias máis novas, os estudos, o que che din é que temos unha relación moi natural coa multipantalla e tamén coas distintas canles. Creo que ao final é que quen gaña é o que sexa capaz de ser relevante. Todo é unha batalla, non soamente pola atención, senón tamén pola relevancia. Se es relevante terás a atención. Ao final eu creo que a iso resúmese todo.

– O grande tema dos últimos meses é a intelixencia artificial, que principalmente no audiovisual vémola aplicada en sistemas de recomendación pero, cres que no futuro será a IA a que decida os contidos?
– Xa o está facendo en moitos casos. É dicir, non a intelixencia artificial. Os datos masivos están a decidir cales son os proxectos que saen adiante e os que non.
O audiovisual é unha industria marabillosa, pero é unha industria moi custosa. Entón calquera tecnoloxía que permita ser máis eficiente, que permita tomar mellores decisións e arriscar menos diñeiro, pois sempre será moi benvida.
Creo que é importante entender que, polo menos de momento, ata que non saibamos as verdadeiras consecuencias, é importante entendela como algo instrumental, como algo que poida estar ao servizo do proceso creativo. Que pode nun futuro ser un xerador de historias? Non o descarto. Desde logo, a tecnoloxía vaino facer posible. Outra cousa é se nós imos ser capaces de consumilo coa mesma naturalidade coa que consumimos algo feito por unha persoa de carne e óso. E se imos ser quen de notar a diferenza.

– E podemos ver tamén a IA como a solución para globalizar a produción audiovisual?
– Probablemente. Eu creo que hoxe en día cun mercado tan fragmentado o que tes que facer é crear un mercado global na medida do posible. Os contidos xa non coñecen de fronteiras, o contido é máis fluído que nunca e o que temos que expor é buscar as audiencias máis aló das fronteiras que de maneira natural sempre nos construímos ao noso ao redor.