O impacto da intelixencia artificial no xornalismo: riscos e oportunidades

Esta mañá celebrouse na Facultade de Ciencias da Comunicación da USC unha xornada dedicada a analizar o impacto da intelixencia artificial no xornalismo​. O evento, organizado polo Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia (CPXG) co apoio da Facultade, do Colexio Profesional de Enxeñaría en Informática de Galicia (CPEIG) e o patrocinio da Secretaría Xeral de Medios, tivo carácter aberto e puido seguirse tamén por streaming​. A iniciativa xorde nun contexto no que a irrupción da IA está a revolucionar a práctica xornalística, ofrecendo grandes potencialidades (como automatizar tarefas repetitivas ou analizar datos a grande escala) pero á vez xerando importantes dúbidas éticas e legais sobre o seu uso​. Ante este novo paradigma, o CPXG propuxo esta xornada co obxectivo de reflexionar sobre as posibilidades reais desta tecnoloxía no noso contorno e os desafíos que representa para o futuro da profesión​. En definitiva, buscouse ponderar riscos e oportunidades da IA no xornalismo galego e global.
Abriron a xornada Ana Isabel Vázquez Rodríguez, decana da Facultade de Ciencias da Comunicación da USC; Belén Regueira Leal, decana do CPXG; e Roberto Vieito Raña, vicesecretario do CPEIG​. Nos seus discursos iniciais, as autoridades salientaron a relevancia da intelixencia artificial para o presente e futuro do xornalismo. Subliñaron tamén a importancia da colaboración entre o ámbito xornalístico e o tecnolóxico, e a necesidade de formar os profesionais e estudantes de comunicación nestas novas ferramentas. A benvida institucional fixo fincapé en que comprender a IA e os seus efectos é esencial para garantir un xornalismo de calidade nun entorno dixital en cambio constante.

O momento IA: Como chegamos aquí e cara onde imos

Tras a apertura, desenvolveuse un primeiro coloquio titulado O momento IA: Como chegamos aquí e cara onde imos​. Estivo moderado por Roberto Vieito e contou coa participación de dúas expertas en intelixencia artificial: Verónica Bolón, investigadora en IA e profesora na Universidade da Coruña, e Alba Meijide, consultora independente en IA​. Neste debate inicial analizouse a evolución da intelixencia artificial até o momento actual e as súas últimas innovacións no campo da aprendizaxe profunda e a IA xenerativa. Verónica Bolón ofreceu unha perspectiva técnica, recapitulando como se chegou ao estado actual da IA e explicando conceptos clave dun xeito accesible para o público xornalístico.
Pola súa banda, Alba Meijide centrouse máis nos usos prácticos e tendencias actuais da IA, destacando exemplos de aplicación no xornalismo. Ambas coincidiron en que ferramentas como ChatGPT e outros sistemas xenerativos marcaron un punto de inflexión recente, xerando tanto entusiasmo como inquietude nas redaccións.

IA e xornalismo: principios éticos para unha adopción responsable

Tras o primeiro colocio tivo lugar un relatorio a cargo de Patricia Ventura, experta en ética da intelixencia artificial e comunicadora, titulada IA e xornalismo: principios éticos para unha adopción responsable​. Nesta intervención, Ventura afondou nos criterios éticos e deontolóxicos que deben guiar a incorporación da intelixencia artificial nos medios. Comezou sinalando a importancia da transparencia: os medios deberían informar cando empregan contido xerado ou asistido por IA, para manter a confianza do público.
Así mesmo, fixo fincapé na necesidade de garantir a responsabilidade e supervisión humana sobre os sistemas automáticos: os algoritmos poden facilitar tarefas, pero son os profesionais quen deben validar e editar a información antes da súa publicación. Un dos principios destacados foi a loita contra os prexuízos algorítmicos: Ventura alertou de que a IA pode herdar ou mesmo amplificar discriminacións e nesgos presentes nos datos cos que foi adestrada, polo que os xornalistas han de ser conscientes deses riscos e corrixilos.
A súa conferencia serviu para concienciar sobre o uso ético da tecnoloxía e ofrecer guías concretas que permitan aproveitar a IA nos medios sen comprometer a integridade informativa.

Os medios ante o reto da IA desde a perspectiva galega

Despois dunha breve pausa, a xornada retomouse ás cunha mesa redonda centrada na visión dos medios galegos fronte ao desafío da IA​. Baixo o título Os medios ante o reto da IA desde a perspectiva galega, neste debate participaron profesionais de distintos eidos da comunicación en Galicia: Alba Chao, xornalista do Faro de Vigo; Marcus Fernández, da publicación tecnolóxica Código Cero; Raúl Romar García, xornalista de La Voz de Galicia; e Xabier Rolán, profesor de Comunicación Dixital na Universidade de Vigo​. A moderación correu a cargo de Lucía González, vicepresidenta da Asociación Galega de Marketing (Markea).
Cada integrante da mesa achegou a súa experiencia concreta sobre como a IA está a impactar ou pode impactar nos seus ámbitos de traballo, cunha clara diferenciación dos participantes chegados dos medios máis tradicionais, que centraron as súas intervencións nas necesidades de apostar polo xornalismo de calidade (e cunha face humana) como un xeito de diferenciarse fronte a medios que poden xerarse de xeito automático, aínda que tamén salientaron a posibilidade de que a IA poida ser de grande utilidade para tarefas como analizar o arquivo histórico dunha cabeceira. Xabier Rolán, pola súa banda, recoñeceu que animaba aos seus alumnos a emprender en ámbitos emerxentes como a IA e a ciencia de datos, considerando que teñen unha grande proxección de futuro. Marcus Fernández quixo destacar as posibilidades da IA para a realización de tarefas como procesar grandes cantidades de información en pouco tempo ou poder empregar a intelixencia artificial para rachar a Torre de Babel. Tamén puxo en dúbida o discurso de moitos medios que aseguran non empregar a IA (cando é inevitable que os seus traballadores tiren proveito da tecnoloxía para facilitar o seu traballo).
A moderadora, Lucía González, foi fiando as diferentes intervencións e incentivando o diálogo entre os relatores, de modo que se puideron contrastar opinións e tamén responder preguntas do público asistente.

A IA no xornalismo actual

Para rematar a xornada, ofreceuse a conferencia de clausura titulada A IA no xornalismo actual, impartida polo profesor e investigador Ramón Salaverría, catedrático de Xornalismo na Universidade de Navarra, presentado polo catedrático da USC Xosé López García​. Salaverría, unha das voces máis destacadas no estudo do xornalismo dixital, brindou unha síntese final integrando moitas das ideas expostas ao longo do día e achegando tamén a visión global da cuestión. Na súa exposición, comezou afirmando que a intelixencia artificial é xa unha realidade cotiá nas redaccións de todo o mundo, aínda que moitas veces invisible para o gran público. Exemplificou algúns usos actuais da IA no xornalismo actual: como sistemas automatizados que redactan noticias financeiras ou pezas sobre alertas sísmicas, que son información de grande interese no tempo real.
Un dos puntos centrais da intervención de Salaverría foi destacar que a IA non vai substituír aos xornalistas. Non esqueceu comentar casos marabillosos de uso da intelixencia artificial como a realización dunha entrevista radiofónica a Kepa Junkera clonando a súa voz (perdida por mor dun ictus); e tamén apuntou a evolución da creación de contido, na que os xornalistas tradicionais foron pasando a remuda aos xornalistas dixitais, á vez que entraron en escena os contidos xerados polos usuarios e, nos últimos meses, os contidos xerados por IA, que aínda que actualmente sexan anecdóticos, apunta a que xogarán un rol moi importante no futuro.