A Comisión Europea impón a Google unha multa de 4.343 millóns de euros por abusar da súa posición de dominio con Android

A Comisión Europea vén de impor a Google unha multa de 4.342.865.000 euros por vulnerar as normas antimonopolio da UE. Desde 2011, Google impuxo restricións ilegais aos fabricantes de dispositivos Android e aos operadores de redes móbiles para consolidar a súa posición dominante nos servizos de procura xeral na Internet. Google debe agora pór fin de xeito efectivo a esta conduta nun prazo de 90 días ou facer fronte a multas coercitivas de até o 5% do volume de negocios mundial medio diario de Alphabet, a sociedade matriz de Google.
A comisaria Margrethe Vestager, responsable da Política de Competencia, declarou que «hoxe en día, a Internet móbil representa máis da metade do tráfico mundial da Internet. Cambiou a vida de millóns de europeos. O asunto que nos ocupa refírese a tres tipos de restricións que impuxo Google aos fabricantes de dispositivos Android e aos operadores de redes para asegurarse de que o tráfico nos dispositivos Android diríxese ao motor de procura Google. Deste xeito, Google utilizou Android como vehículo para consolidar o dominio do seu motor de procura. Estas prácticas privaron aos seus competidores da posibilidade de innovar e competir en función dos seus méritos. Impediron aos consumidores europeos beneficiarse dunha competencia efectiva nun ámbito tan importante como o móbil. Isto é ilegal con arranxo ás normas de defensa da competencia da UE».
En particular, Google: obrigou aos fabricantes a preinstalar a aplicación de busca de Google e o navegador Chrome como condición para conceder a licenza da súa tenda de aplicacións; realizou pagamentos a determinados grandes fabricantes e operadores de redes móbiles a condición de que preinstalaran exclusivamente aa súa aplicación de busca nos seus dispositivos; e impediu aos fabricantes que desexaban preinstalar aplicacións de Google vender smartphones que funcionen en versións alternativas de Android non aprobadas por Google (os denominados «forks de Android»).

Estratexia de Google e ámbito da investigación da Comisión

Google obtén a inmensa maioría dos seus ingresos grazas ao seu produto emblemático, o motor de busca Google. A empresa entendeu enseguida que a transición dos computadores de sobremesa á internet móbil, que se iniciou a mediados do 2000, representaría un cambio fundamental para o buscador de Google. Por iso, Google desenvolveu unha estratexia para anticipar os efectos deste cambio e asegurarse de que os usuarios seguisen utilizando o buscador de Google tamén nos seus dispositivos móbiles.
En 2005, Google comprou o desenvolvedor orixinal do sistema operativo móbil Android e continuou desenvolvéndoo desde entón. Hoxe en día, en torno ao 80% dos smartphones de Europa, e de todo o mundo, funcionan con Android.
Cando Google desenvolve unha nova versión de Android, publica o código fonte en liña. En principio, iso permite a terceiros descargar este código e modificalo para crear forks de Android. O código fonte de Android publicamente accesible inclúe as características básicas dun sistema operativo móbil intelixente, pero non as aplicacións e servizos Android exclusivos de Google. Os fabricantes de dispositivos que desexan obter esas aplicacións e servizos deben subscribir contratos con Google, nos que este impón unha serie de restricións. Google tamén celebrou contratos e aplicou algunhas desas restricións a determinados grandes operadores de redes móbiles, que poden determinar igualmente que aplicacións e servizos instálanse nos dispositivos que se venden aos usuarios finais.
A decisión da Comisión refírese a tres tipos específicos de restricións contractuais impostas por Google a fabricantes de dispositivos e operadores de redes móbiles, que lle permitiron utilizar Android como vehículo para consolidar o dominio do seu motor de procura. É dicir, a decisión da Comisión non cuestiona o modelo de fonte aberta ou o sistema operativo Android como tal.

Posición dominante de Google

A decisión da Comisión conclúe que Google ten unha posición dominante nos mercados de servizos de procura xeral na internet, sistemas operativos móbiles intelixentes con licenza e tendas de aplicacións para o sistema operativo móbil Android.
Google ten unha posición dominante nos mercados nacionais de procura xeral na Internet en todo o Espazo Económico Europeo (EEE), é dicir, nos 31 Estados membros do EEE. Google ten cotas de máis do 90 % na maioría dos Estados membros do EEE. Existen importantes barreiras para entrar neses mercados. Esta foi tamén a conclusión da decisión Google Shopping de xuño de 2017.
Android é un sistema operativo con licenza para smartphone, o que significa que os fabricantes terceiros de dispositivos móbiles intelixentes poden obter a licenza e utilizar o sistema nos seus dispositivos.
A través do seu control sobre Android, Google ocupa unha posición dominante no mercado mundial (excluída China) dos sistemas operativos con licenza para smarphones, cunha cota de mercado superior ao 95%. Existen importantes barreiras de entrada debido en parte para os efectos de rede: cuantos máis usuarios utilizan un sistema operativo móbil intelixente, máis desenvolvedores preparan aplicacións para ese sistema, o que, á súa vez, atrae a máis usuarios. Ademais, necesítanse recursos considerables para desenvolver un sistema operativo móbil intelixente con licenza que teña éxito.
Como sistema operativo con licenza, Android é diferente dos sistemas operativos utilizados exclusivamente por desenvolvedores integrados verticalmente. Eses sistemas non forman parte do mesmo mercado, xa que non están dispoñibles mediante licenza para fabricantes terceiros de dispositivos.
Con todo, a Comisión investigou en que medida a competencia para os usuarios finais (descendente), en particular entre os dispositivos de Apple e Android, podería limitar indirectamente o poder de mercado de Google para a concesión de licenzas Android aos fabricantes de dispositivos (ascendente). A Comisión constatou que esta competencia non limita suficientemente a Google en sentido ascendente por unha serie de razóns, entre elas as seguintes: as decisións de compra dos usuarios finais ven influídas por diversos factores (como as características do hardware ou a marca dos dispositivos), que son independentes do sistema operativo móbil; o prezo dos dispositivos de Apple é normalmente superior ao dos dispositivos Android, polo que poden non ser accesibles para gran parte da base de usuarios de dispositivos Android; os usuarios de dispositivos Android enfróntanse a custos de cambio ao pasarse a dispositivos de Apple, como a perda das súas aplicacións, datos e contactos, e a necesidade de aprender a utilizar un novo sistema operativo; e mesmo se os usuarios cambiásense de dispositivos Android a dispositivos de Apple, o impacto na actividade principal de Google sería limitado, xa que o buscador de Google é o motor de procura por defecto nos dispositivos de Apple e é probable, por tanto, que os usuarios de Apple sigan utilizando o buscador de Google para as súas procuras.
Google ten unha posición dominante no mercado mundial (excluída China) das tendas de aplicacións para o sistema operativo móbil Android. A tenda de aplicacións de Google representa máis do 90% das aplicacións descargadas nos dispositivos Android. Este mercado tamén se caracteriza por importantes barreiras de entrada. Por motivos similares aos xa expostos anteriormente, a posición dominante da tenda de aplicacións de Google non se ve limitada pola tenda de aplicacións de Apple, só dispoñible en dispositivos iOS.

Incumprimento das normas antimonopolio da UE

A posición dominante, como tal, non é ilegal con arranxo ás normas antimonopolio da UE. Con todo, as empresas con posición dominante son especialmente responsables de non abusar do seu dominio no mercado limitando a competencia, xa sexa no mercado no que ocupan unha posición dominante ou noutros mercados.
Google participou en tres tipos de prácticas diferentes, cuxo obxectivo en todos os casos era consolidar a súa posición dominante na procura xeral na Internet.

1) Vinculación ilegal das aplicacións de busca e de navegación de Google

Google ofrece as súas aplicacións e servizos móbiles aos fabricantes de dispositivos en forma de paquete, que inclúe a tenda de aplicacións de Google, a aplicación de busca de Google e o navegador Google Chrome. As condicións de licenza de Google impiden que os fabricantes preinstalen algunhas aplicacións, pero non outras.
No marco da investigación da Comisión, os fabricantes de dispositivos confirmaron que a tenda de aplicacións é unha aplicación imprescindible, posto que os usuarios contan con tela preinstalada nos seus dispositivos (sobre todo, porque legalmente non a poden descargar eles mesmos).
A decisión da Comisión chega á conclusión de que Google participou en dous casos de vinculación ilegal:
- En primeiro lugar, a vinculación da aplicación de busca de Google. Como resultado, Google asegurouse a preinstalación da súa aplicación de busca en practicamente todos os dispositivos vendidos no EEE. As aplicacións de procura representan un importante punto de entrada para as procuras nos dispositivos móbiles. A Comisión considerou que esta práctica é ilegal desde 2011, ano no cal Google pasou a ocupar unha posición dominante no mercado de tendas de aplicacións para o sistema operativo móbil Android.
- En segundo lugar, a vinculación do navegador Google Chrome. Como resultado, Google asegurouse a preinstalación do seu navegador móbil en practicamente todos os dispositivos Android vendidos no EEE. Os navegadores tamén representan un importante punto de entrada para as procuras nos dispositivos móbiles e Google Search é o motor de procura por defecto en Google Chrome. Para a Comisión, esta práctica vinculante é ilegal desde 2012, ano a partir do cal Google incluíu o navegador Chrome no seu paquete de aplicacións.
A preinstalación pode crear un rumbo a favor do status quo. Os usuarios que atopan aplicacións de procura e navegación preinstaladas nos seus dispositivos probablemente continuarán utilizando esas aplicacións. Por exemplo, a Comisión obtivo probas de que o uso da aplicación Google Search é sistematicamente moito máis frecuente en dispositivos Android, nos que está preinstalada, que en dispositivos Windows Mobile, nos que os usuarios deben descargala. Iso demostra igualmente que os usuarios non descargan aplicacións competidoras coa frecuencia necesaria para compensar a importante vantaxe comercial derivada da preinstalación. Por exemplo, en 2016: nos dispositivos Android, co buscador de Google e Chrome preinstalados, máis do 95 % de todas as procuras realizáronse a través do buscador de Google; e nos dispositivos de Windows Mobile, nos que o buscador de Google e Chrome non están preinstalados, menos do 25 % de todas as procuras realizáronse a través do buscador de Google. Máis do 75% das consultas fixéronse no motor de busca Bing de Microsoft, preinstalado nos dispositivos de Windows Mobile.
Así pois, a práctica de Google reduciu os incentivos dos fabricantes para preinstalar aplicacións de procura e de navegación competidoras, así como os incentivos dos usuarios para descargar as devanditas aplicacións. Reduciuse por tanto a capacidade dos rivais de competir de maneira efectiva con Google.
A Comisión avaliou así mesmo exhaustivamente os argumentos de Google sobre a necesidade de vincular a aplicación de busca de Google e o navegador Chrome, en particular para permitir a Google monetizar o seu investimento en Android, e chegou á conclusión de que carecían de fundamento. Google obtén miles de millóns de dólares de ingresos anuais só coa súa tenda de aplicacións, recompila a partir dos dispositivos Android numerosos datos que son valiosos para o seu negocio de procura e publicidade, e mesmo se beneficiou dunha importante fonte de ingresos procedente da publicidade nos motores de procura sen as restricións.

2) Pagos ilegais condicionados á preinstalación exclusiva do buscador de Google

Google concedeu importantes incentivos financeiros a algúns dos maiores fabricantes de dispositivos, así como a operadores de redes móbiles, a condición de que preinstalaran exclusivamente o buscador de Google en toda a súa carteira de dispositivos Android. Esta práctica prexudicou a competencia ao reducir significativamente os seus incentivos para preinstalar aplicacións de procura competidoras.
A investigación da Comisión mostrou que un motor de procura rival non podería compensar a un fabricante de dispositivos ou a un operador de redes móbiles pola perda dos pagos da cota de ingresos de Google e seguir obtendo beneficios. Iso débese a que, mesmo no caso de que o motor de procura rival se preinstalara só nalgúns dispositivos, tívose que compensar ao fabricante de dispositivos ou ao operador de redes móbiles pola perda da cota de ingresos procedente de Google en todos os dispositivos.
En consonancia coa recente resolución xudicial da UE en Intel , a Comisión considerou, entre outros factores, as condicións nas que se concederon os incentivos, o seu importe, a cota de mercado cuberta por eses acordos e a súa duración.
Sobre esta base, a Comisión concluíu que a conduta de Google foi ilegal entre 2011 e 2014. En 2013 (despois de que a Comisión empezase a examinar esta cuestión), Google foi suprimindo gradualmente o requisito. A práctica ilegal cesou definitivamente a partir de 2014.
A Comisión avaliou tamén pormenorizadamente os argumentos de Google sobre a necesidade de conceder incentivos financeiros para a preinstalación exclusiva do buscador de Google en toda a carteira de dispositivos Android. A este respecto, a Comisión desestimou a alegación de Google de que os pagos por exclusividade eran necesarios para convencer aos fabricantes de dispositivos e aos operadores de redes móbiles de que fabricasen dispositivos para o ecosistema Android.

3) Obstrución ilegal do desenvolvemento e a distribución de sistemas operativos Android competidores

Google impediu que os fabricantes de dispositivos utilicen calquera versión alternativa de Android non aprobada por Google (forks de Android). A fin de poder preinstalar nos seus dispositivos aplicacións exclusivas de Google, entre elas a tenda de aplicacións e o buscador, os fabricantes debían comprometerse a non desenvolver ou vender nin un só dispositivo que funcionase con forks de Android. A Comisión considerou que esta conduta era ilegal desde 2011, ano no cal Google pasou a ocupar unha posición dominante no mercado de tendas de aplicacións para o sistema operativo móbil Android.
Esta práctica reduciu a posibilidade de desenvolver e vender dispositivos que funcionasen con forks de Android. Por exemplo, a Comisión dispón de probas de que a conduta de Google impediu a unha serie de grandes fabricantes desenvolver e vender smartphones baseados no fork de Android de Amazon denominado Fire OS.
Deste xeito, Google tamén pechou unha canle importante para que os competidores introduzan aplicacións e servizos, en particular servizos de procura xeral, que poderían preinstalarse en forks de Android. A conduta de Google tivo, por conseguinte, unha incidencia directa nos usuarios, ao negarlles o acceso á innovación e a dispositivos móbiles intelixentes baseados en versións alternativas do sistema operativo Android. Noutras palabras, como resultado desta práctica, foi Google –e non os usuarios, os desenvolvedores de aplicacións ou o mercado– o que determinou en realidade que sistemas operativos poderían prosperar.
Así mesmo, a Comisión avaliou pormenorizadamente os argumentos de Google sobre a necesidade destas restricións para evitar unha «fragmentación» do ecosistema Android, e concluíu que carecían de fundamento. En primeiro lugar, Google podería asegurarse de que os dispositivos Android que utilizan aplicacións e servizos exclusivos de Google axustábanse aos seus requisitos técnicos, sen impedir a aparición de forks de Android. En segundo lugar, Google non achegou ningunha proba crible de que os forks de Android veríanse afectadas por fallos técnicos ou non soportarían aplicacións.

Efectos das prácticas ilegais de Google

A decisión da Comisión conclúe que estes tres tipos de abuso forman parte dunha estratexia global de Google para consolidar a súa posición dominante na procura xeral na internet nun momento no que a importancia da internet móbil estaba a crecer de maneira significativa.
En primeiro lugar, as prácticas de Google privaron aos motores de procura rivais da posibilidade de competir en función dos méritos. As prácticas de vinculación garantiron a preinstalación do motor de procura e o navegador de Google en practicamente todos os dispositivos Android de Google e os pagos por exclusividade tiveron un forte efecto disuasorio para preinstalar motores de procura competidores. Así mesmo, Google entorpeceu o desenvolvemento de forks de Android, que poderían proporcionar unha plataforma para que os motores de procura rivais obtivesen tráfico. A estratexia de Google tamén impediu aos motores de procura rivais obter máis datos dos dispositivos móbiles intelixentes, incluídos datos de procura e localización móbil, o que lle axudou a consolidar a súa posición dominante como motor de procura.
Ademais, as prácticas de Google prexudicaron a competencia e obstaculizaron a innovación no ámbito móbil en xeral, máis aló das procuras na internet, ao evitar a competencia efectiva doutros navegadores móbiles co navegador Google Chrome preinstalado. Por último, Google obstruíu o desenvolvemento de forks de Android, que poderían proporcionar unha plataforma para que prosperasen tamén outros desarrolladores de aplicacións.

Consecuencias da decisión

A multa da Comisión por un importe de 4.342.865.000 euros ten en conta a duración e a gravidade da infracción. De conformidade coas Directrices da Comisión de 2006 sobre multas, a multa calculouse sobre a base do valor dos ingresos de Google procedentes dos servizos de publicidade en motores de procura nos dispositivos Android no EEE.
A decisión da Comisión esixe a Google poñer fin á súa conduta ilegal de maneira efectiva nun prazo de 90 días a partir da decisión.
Como mínimo, Google debe interromper e non volver participar en ningún dos tres tipos de prácticas. A decisión tamén esixe a Google que se absteña de adoptar calquera medida cuxo obxecto ou efecto sexa idéntico ou equivalente a esas prácticas.
A decisión non impide a Google implantar un sistema razoable, equitativo e obxectivo que asegure o correcto funcionamento dos dispositivos Android que utilicen aplicacións e servizos exclusivos de Google, sen por iso menoscabar a liberdade dos fabricantes de producir dispositivos baseados en forks de Android.
É responsabilidade exclusiva de Google garantir o cumprimento da decisión da Comisión. Esta seguirá de preto o cumprimento de Google, que ten a obrigación de manter informada á Comisión da forma en que cumprirá coas súas obrigacións.
Se Google non garante o cumprimento da decisión da Comisión, poderíanselle impoñer multas por incumprimento de ata o 5% do volume de negocios mundial medio diario de Alphabet, a empresa matriz de Google. A Comisión tería que determinar devandito incumprimento nunha decisión separada, coa consecuente retroactividade dos pagos á data de inicio do incumprimento.
Por último, Google tamén debe facer fronte ás demandas por danos e prexuízos que poidan ser exercitadas ante os tribunais dos Estados membros por calquera persoa ou empresa afectada polo seu comportamento contrario á competencia. Grazas á nova Directiva da UE sobre accións por danos por infraccións da normas de defensa da competencia, as vítimas das prácticas contrarias á competencia poden obter máis facilmente o resarcimiento dos danos e prexuízos.

Outros asuntos Google

En xuño de 2017, a Comisión impuxo a Google unha multa de 2 420 millóns EUR por abusar da súa posición dominante como motor de procura ao outorgar unha vantaxe ilegal ao seu propio servizo de comparación de prezos. Na actualidade, a Comisión vixía activamente o cumprimento por Google desa decisión.
Así mesmo, a Comisión tamén continúa investigando as restricións que Google impuxo á capacidade dalgúns sitios web de terceiros de exhibir anuncios asociados a procuras de competidores de Google (asunto AdSense). En xullo de 2016, a Comisión chegou á conclusión preliminar de que Google abusara da súa posición dominante nun asunto relativo a AdSense.

Resposta de Google

Dende Google discrepan da decisión da Comisión Europea, asegurando que «Android creou máis opcións, non menos», segundo titula o comunicado ao respecto publicado polo máximo responsable da empresa, Sundar Pichai, quen asegura que a Comisión ignora o feito de que os móbiles con Android compiten cos iPhone.
Pichai asegura que actualmente hai máis de 1.300 marcas, 24.000 dispositivos diferentes de toda gama de prezos e máis dun millóns de aplicacións baixo o paraugas de Android, e considera que o seu modelo de negocio actual é unha vantaxe para consumidores, fabricantes, operadores e desenvolvedores, polo que adianta a súa intención de recorrer a sanción imposta hoxe.